Non-Verbale Communicatie

Iedereen heeft het wel eens meegemaakt. Tijdens een sollicitatiegesprek, netwerkborrel of een eerste date zit je gesprekspartner met zijn of haar armen over elkaar, half van je weggedraaid en vermijdt oogcontact. Instinctief weet je het al, zonder dat het gezegd is: dit gaat geen succes worden. De kracht van non-verbale communicatie kennen we allemaal, maar hoe kan je dit in je voordeel laten werken?​

Bij de voorbereiding op een sollicitatiegesprek besteden we veel tijd aan de inhoud van de boodschap die we willen overbrengen. Je doet research naar het bedrijf, de functie en als je heel fanatiek bent misschien ook naar recruiters zelf. Je schrijft een mooie motivatiebrief over waarom je bij het bedrijf past, je persoonlijke kwaliteiten en waarom jij gekozen moet worden voor die bepaalde functie. Zelden besteden we evenveel aandacht aan de manier waarop we deze boodschap in het sollicitatiegesprek overbrengen. Hetzelfde geldt voor hoe we overkomen tijdens business courses, assessments of zelfs netwerkborrels.

Onder de noemer non-verbale communicatie valt zo'n beetje alles behalve de inhoud van wat we zeggen. Dit betekent dus onder meer lichaamshouding, kleding, persoonlijke verzorging, gezichtsuitdrukking, oogcontact en de afstand die we bewaren tot andere personen. Maar ook onze stem, intonatie en de snelheid waarmee we spreken. Al deze gedragingen beïnvloeden het beeld dat de ander van ons krijgt, en welk gevoel hij of zij heeft bij het gesprek. Dit leidt vervolgens weer tot aannames over onze intelligentie, ons zelfvertrouwen en communicatieve vaardigheden. Non-verbale communicatie is allerminst een exacte wetenschap, maar onderzoekers zijn het er veelal over eens dat de indruk die anderen van ons krijgen voor minder dan de helft wordt bepaald door wat we zeggen. In de literatuur circuleren percentages van zestig tot wel negentig procent wat betreft de invloed van non-verbale communicatie. Hoe je iets zegt is dus veel belangrijker dan wat je zegt. 

Het belang van de handdruk

Binnen de eerste paar seconden vormen we ons een beeld over mensen die we ontmoeten. Deze eerste indruk is heel belangrijk en een slechte eerste indruk is moeilijk te veranderen. Vooral bij sollicitatiegesprekken is de eerste indruk van belang gezien de korte tijdsduur waarin een beeld moet worden gevormd van de sollicitant. Van nature heeft de mens de neiging om snel een oordeel te vellen. Vervolgens ligt het gevaar op de loer om alleen informatie te zoeken die dit oordeel ondersteunt, de zogenaamde confirmation bias treedt dan op. Omdat er tijdens een sollicitatiegesprek, gezien de vaak formele sfeer, weinig ruimte is voor expressie, blijkt de handdruk een belangrijk element om een goede eerste indruk achter te laten. 

De drie non-verbale do's en don'ts tijdens een sollicitatiegesprek, assessment of netwerkborrel.

Do
- Open lichaamshouding. Houd je armen los en als het even kan de palm van je hand richting je gesprekspartner.
- Houd oogcontact.
- Houd een positieve gezichtsuitdrukking.

Don't
- Defensieve houding. Houd niet je armen over elkaar, benen gekruist of je lichaam weggedraaid.
- Vermijd friemelen met je handen en het overmatig aanraken van je gezicht en hals tijdens het praten.
​- Praat niet te snel, of op een te hoge toon

Gedurende 2008 hebben een viertal psychologen onderzoek gedaan naar de link tussen de handdruk, en de beoordeling van kandidaten tijdens een sollicitatiegesprek. Uit dit onderzoek blijkt dat er onbewust een verband wordt gelegd tussen hoe een persoon een hand geeft, en ons beeld van zijn of haar persoonlijkheid. Bij een goede handdruk wordt de kandidaat eerder beoordeeld als sociaal, vriendelijk, extravert en dominant. Daarnaast wordt hem of haar eerder overtuigingskracht toegedicht. Een slechte handdruk daarentegen straalt verlegenheid uit en kandidaten hebben meer kans om te worden beoordeeld als introvert en zelfs neurotisch. 
De onderzoekers omschrijven een goede handdruk als stevig, met een volledige grip en niet te lang. Ook is het belangrijk om oogcontact te houden.

Creëer een band
Ook na de handdruk is je lichaamstaal van belang tijdens een sollicitatiegesprek of netwerkborrel, want ook hier worden onbewust conclusies aan verbonden. Om een positieve indruk achter te laten is het van belang om een open lichaamshouding aan te nemen. Mensen die met de armen over elkaar zitten, hun benen kruisen of hun lichaam wegdraaien worden over het algemeen bestempeld als introvert en minder betrouwbaar. Blijf ook rustig. Vermijd drukke handgebaren, te snel praten of een hoge intonatie. Wees je daarnaast bewust van de richting waarin je voeten wijzen. Vaak richten we onbewust onze voeten de kant op waar we heen willen. Als iemand in gesprek is en diens voeten wijzen weg van zijn gesprekspartner, dan is het aannemelijk dat hij of zij dit snel wil afkappen.

Om de ander op z'n gemak te stellen en de indruk te wekken dat jullie een band hebben, kan je je spiegelen aan de lichaamshouding van je gesprekspartner. Wanneer hij of zij een bepaalde houding aanneemt, naar een bepaalde kant leunt, of gebaren maakt, doe jij dit ook. Vermijd dit echter bij defensieve houdingen. Als jullie allebei je armen over elkaar doen creëert het alleen maar een extra barrière. Probeer daarnaast zoveel mogelijk oogcontact te houden. Tijdens een sollicitatiegesprek, zeker als dit met meerdere mensen plaatsvindt, kan het erg intimiderend zijn als meerdere mensen je aankijken. Onderdruk toch de behoefte om weg te kijken, aangezien dit over kan komen als ongeloofwaardig, ongeïnteresseerd of zelfs zwak. Opvallend is dat vrouwelijke kandidaten over het algemeen enigszins beter worden beoordeeld op hun lichaamshouding en het houden van oogcontact dan mannen.

Spreek je wel de waarheid?
Het is belangrijk dat je verbale en non-verbale boodschap wel met elkaar overeenkomen. Als jij vertelt dat je een heel open en gezellig persoon bent terwijl je met je armen over elkaar half weggedraaid staat, komt dit niet geloofwaardig over. Als er geen overeenstemming is tussen het verbale en non-verbale wordt iemand sneller beoordeeld als onbetrouwbaar. Auteur David Lieberman schreef een aantal bestsellers over lichaamstaal, en benoemt hierin een aantal punten waaruit kan blijken of iemand oprecht is of niet. Wanneer iemand niet de waarheid spreekt zal hij volgens Lieberman bijvoorbeeld eerder zijn gezicht aanraken tijdens praten. Door de hand voor de mond te houden proberen we onbewust de leugens tegen te houden. Daarnaast zijn het vermijden van oogcontact en een gebrek aan handgebaren ook indicaties dat iemand wellicht niet de waarheid spreekt. Het is hierbij wel van belang om deze signalen in verband met elkaar te zien. Het feit dat iemand zijn gezicht aanraakt kan natuurlijk ook betekenen dat hij of zij jeuk heeft, en iemand met zijn armen over elkaar hoeft niet per se een defensieve houding te hebben, hij kan het ook gewoon koud hebben.

Deze overeenstemming geldt ook tussen het verbale en non-verbale. Bij een ongecontroleerde, en dus oprechte, uiting van emotie zal bijvoorbeeld eerst de gezichtsuitdrukking plaatsvinden, en daarna pas gesproken worden. Het omgekeerde vindt plaats bij een niet gemeende emotie, omdat de uitdrukking dan bewust moet plaatsvinden en dus meer tijd kost. Deze persoon zal eerst spreken en dit daarna pas ondersteunen door te glimlachen, knikken of fronsen. De verschillen kunnen miniem zijn, maar bieden de geoefende kijker een belangrijk inzicht in de oprechtheid van de ander.

Pas het toe in de praktijk
Het verbeteren van je eigen lichaamstaal of het bewust analyseren van iemand anders valt niet van de ene op de andere dag te leren. Enkele kleine aanwijzingen op zich zeggen nog niks, of kunnen je juist op het verkeerde been zetten. Het gaat om het grote geheel wat overeen moet komen, of wat juist niet overeenkomt. Daarnaast verschilt lichaamstaal ook per persoon. Sommige mensen zijn van nature meer op hun gemak in een meer gesloten of open houding dan anderen, en dit hoeft niet altijd iets te zeggen over hun persoonlijkheid of gemoedstoestand op dat moment.

Wees je vooral bewust van de kracht van non-verbale communicatie en welke boodschap jij daarmee over brengt, wellicht zonder dat je het door hebt. En als je bij een volgende ontmoeting gelijk een uitgesproken positief of juist negatief gevoel hebt bij het gesprek, probeer dan eens te analyseren waar dit door komt. En wie weet, als die ene interessante persoon in de kroeg met iemand anders staat te praten terwijl zijn of haar voeten in jouw richting wijzen, dan is het misschien een goed moment om er eens op af te stappen.